ตอบโดย อ. ปราโมทย์ ศรีอุทัย
คำถาม
การจ่ายซะกาตฟิฏเราะฮ์ที่ถูกต้องตามซุนนะฮ์ ผู้ให้จะต้องนำไปมอบแก่ผู้รับด้วยตนเองหรือจะต้องมอบให้ผู้ที่อิหม่ามแต่งตั้งให้เป็นเจ้าหน้าที่ (عَامِلٌ) เก็บรวบรวมก่อน เพราะมีนักวิชาการบางท่านกล่าวว่า ในสมัยท่านนบีย์ฯ ผู้จ่ายซะกาตฟิฏเราะฮ์จะนำซะกาตไปมอบให้ผู้รับด้วยตนเอง ...
แต่เท่าที่ทราบ ในกลุ่มซุนนะฮ์ทางภาคใต้มักจะมีการแต่งตั้งเจ้าหน้าที่เป็นผู้เก็บรวบรวมซะกาตฟิฏเราะฮ์แล้วนำไปมอบให้ผู้รับทีหลัง ...
ขอให้อาจารย์โปรดชี้แจงหลักฐานเกี่ยวกับเรื่องนี้ด้วย เพื่อการปฏิบัติที่ถูกต้องตามซุนนะฮ์ต่อไป ...
ผู้ถาม : อิหม่ามมัสญิดสถานี 2 หาดใหญ่
ตอบ
ผมไม่เคยเจอหลักฐานที่ว่า ในสมัยท่านนบีย์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ผู้จ่ายซะกาตฟิฏเราะฮ์จะนำซะกาตไปมอบให้ผู้รับด้วยตนเอง ดังที่อ้างมานั้น ...
แต่ที่ผมเจอก็คือ ไม่ว่าจะเป็นซะกาตทรัพย์สินหรือซะกาตฟิฏเราะฮ์ ในสมัยท่านนบีย์ฯ หรือสมัยคอลีฟะฮ์ถัดมาจะมีการแต่งตั้งเจ้าหน้าที่ (عَامِلٌ) เพื่อทำหน้าที่เก็บรวบรวมซะกาต แล้วนำไปแจกจ่ายให้แก่ผู้รับทีหลังทั้งสิ้น ...
เข้าใจว่า ผู้ที่มีทัศนะดังข้างต้นคงจะอ่านเจอหะดีษของท่านบุคอรีย์ (หะดีษที่ 1511) โดยท่านนาฟิอฺ ได้รายงานมาจากท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. ตอนหนึ่งมีข้อความว่า ...
وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِىَ اللهُ عَنْهُمَا يُعْطِيْهَاالَّذِيْنَ يَقْبَلُوْنَهَا، وَكَانُوْا يُعْطُوْنَ قَبْلَ الْفِطْرِ بِيَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ
“และท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. จะนำมัน (ซะกาตฟิฎเราะฮ์) ไปมอบให้แก่บรรดาผู้ซึ่งรับมัน โดยพวกเขา (เศาะหาบะฮ์) จะมอบ (ซะกาตฟิฏเราะฮ์) ก่อนวันอีด หนึ่งหรือสองวัน” ...
แล้วผู้มีทัศนะดังกล่าวคงจะเข้าใจว่า คำว่า “บรรดาผู้ซึ่งรับมัน” ในหะดีษนี้ หมายถึง บรรดาคนยากจนที่มีสิทธิ์รับซะกาตฟิฎเราะฮ์ ...
นักวิชาการท่านหนึ่งคือท่านอิบ
นุลตัยมีย์ (มิใช่ท่านอิบนุตัยมียะฮ์) ก็มีทัศนะดังกล่าวนี้เช่นเดียวกัน ...
แต่ตามความเป็นจริงแล้ว ความหมายของคำว่า “บรรดาผู้ซึ่งรับมัน” ในหะดีษบทนี้ ก็เหมือนดังที่ท่านอิบนุหะญัรฺ อัล-อัสเกาะลานีย์ ได้อธิบายไว้ในหนังสือ “ฟัตหุ้ลบารีย์” เล่มที่ 3 หน้า 376 นั่นคือ ...
اَلَّذِىْ يَنْصِبُهُ اْلإِمَامُ لِقَبْضِهَا ...
“ผู้ซึ่งอิหม่าม (ผู้นำ) แต่งตั้งเขา เพื่อคอยรับซะกาต” .. หรืออีกนัยหนึ่งได้แก่ผู้ที่เราเรียกว่า عَامِلٌ นั้นเอง ...
หลักฐานยืนยันคำอธิบายนี้ มีหลายประการดังต่อไปนี้ ...
1. หะดีษข้างต้น มีข้อความต่อท้ายในฉบับการบันทึกของท่านอัศ-ศ่อฆอนีย์ – ดังการอ้างของท่านอิบนุหะญัรฺในหนังสือ “ฟัตหุ้ลบารีย์” เล่มและหน้าดังกล่าว – ว่า ...
قَالَ أَبُوْعَبْدِاللهِ هُوَ الْمُصَنِّفُ : كَانُوْا يُعْطُوْنَ لِلْجَمْعِ لاَ لِلْفُقَرَاءِ
“ท่านอบูอับดิลลาฮ์ (หมายถึงท่านบุคอรีย์) ซึ่งเป็นผู้เขียนหนังสือเศาะเหี๊ยะฮฺบุคอรีย์กล่าวว่า : พวกเขา (บรรดาเศาะหาบะฮ์) จะมอบ (ซะกาตฟิฏเราะฮ์) ให้เพื่อการรวบรวม มิใช่มอบให้แก่บรรดาคนยากจน” ...
2. ท่านบุคอรีย์ และท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ได้รายงานหะดีษบทหนึ่งมาจากท่านอบูฮุร็อยเราะฮ์ ร.ฎ. ว่า ...
وَكَّلَنِىْ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِحِفْظِ زَكَاةِ رَمَضَانَ .....
“ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้มอบหมายให้ฉันคอยดูแลรักษาซะกาตแห่งเดือนรอมะฎอน ...........”
(บันทึกโดยท่านบุคอรีย์, หะดีษที่ 2311 .. และท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 2424)
คำว่า “ซะกาตแห่งเดือนรอมะฎอน” หมายถึงซะกาตฟิฏเราะฮ์ ...
การที่ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ได้มอบหมายหรืออีกนัยหนึ่ง ได้แต่งตั้งท่านอบูฮุร็อยเราะฮ์ ร.ฎ. ให้เป็นผู้ดูแลซะกาตฟิฏเราะฮ์ แสดงว่า ซะกาตฟิฏเราะฮ์ในสมัยท่านรอซู้ลฯ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิวะซัลลัม ก็ถูกเก็บรวบรวมไว้โดยเจ้าหน้าที่หรือ عَامِلٌ ของท่านเช่นเดียวกัน ...
เพราะสมมุติถ้าผู้บริจาคได้นำซะกาตฟิฏเราะฮ์ไปมอบให้ผู้รับด้วยตนเองดังที่มีผู้อ้าง ก็อยากจะถามว่า ...
แล้วท่านรอซุ้ลฯ ได้มอบหมายให้ท่านอบูฮุร็อยเราะฮ์ ร.ฎ. ดูแลซะกาตฟิฏเราะฮ์อะไรอีก ในเมื่อซะกาตฟิฏเราะฮ์ได้ถึงมือผู้รับมันโดยตรงแล้ว ? ...
3. ท่านอิหม่ามมาลิก ได้บันทึกหะดีษบทหนึ่งในหนังสือ “อัล-มุวัฏเฏาะอ์” เล่มที่ 1 หน้า 210 หรือหะดีษที่ 635 จากการอธิบายของท่านอัซ-ซุรฺกอนีย์ โดยเป็นการรายงานมาจากท่านนาฟิอฺ, .. จากท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. เหมือนกับหะดีษของท่านบุคอรีย์ข้างต้นว่า
إِنَّ ابْنَ عُمَرَ كَانَ يَبْعَثُ بِزَكَاةِ الْفِطْرِ إِلَى الَّذِىْ تُجْمَعُ عِنْدَهُ قَبْلَ الْفِطْرِ بِيَوْمَيْنِ أَوْ ثَلاَثَةٍ
“แท้จริงท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. จะนำซะกาตฟิฎเราะฮ์ไปมอบให้แก่ผู้ซึ่งซะกาตฟิฎเราะฮ์ถูกรวบรวม ณ ที่เขา ก่อนวันอีดิ้ลฟิฏรี่ 2-3 วัน” ...
(สายรายงานของหะดีษบทนี้ เศาะเหี๊ยะฮ์ (ถูกต้อง) ...
ท่านอัซ-ซุรฺกอนีย์ ได้อธิบายข้อความที่ว่า “ผู้ซึ่งซะกาตฟิฎเราะฮ์ถูกรวบรวม ณ เขา” ดังนี้ ...
وَهُوَ مَنْ نَصَبَهُ اْلإِمَامُ لِقَبْضِهَا
“นั่นคือ ผู้ซึ่งอิหม่าม (ผู้นำ- คอลีฟะฮ์) ได้แต่งตั้งเขาเพื่อคอยรับซะกาต” ...
(จาก “ชัรฺหุ อัซ-ซุรฺกอนีย์” เล่มที่ 2 หน้า 201) ...
4. ท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ ได้บันทึกหะดีษบทหนึ่งมาจากท่านอัยยูบ, จากท่านนาฟิอฺ .. โดยท่านอัยยูบได้ถามท่านนาฟิอฺ ดังมีข้อความว่า ...
قُلْتُ : مَتىَ كَانَ ابْنُ عُمَرَ يُعْطِى الصَّاعَ ؟ قَالَ : إِذَا قَعَدَ الْعَامِلُ، قُلْتُ : مَتىَ كَانَ الْعَامِلُ يَقْعُدُ ؟ .. قَالَ : قَبْلَ الْفِطْرِ بِيَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ
ฉัน (อัยยูบ) กล่าวว่า “ท่านอิบนุอุมัรฺ ได้จ่ายซะกาตฟิฏเราะฮ์ 1 ศออฺเมื่อไร ?” ท่านนาฟิอฺตอบว่า “เมื่อ عَامِلٌ ได้นั่งลง (คือ เริ่มปฏิบัติหน้าที่)” ท่านอัยยูบถามต่อไปว่า “แล้วเมื่อไรที่ عَامِلٌ เริ่มปฏิบัติหน้าที่ ?” ท่านนาฟิอฺตอบว่า “ก่อนวันอีดิ้ลฟิฏรี่ 1 หรือ 2 วัน” ...
(บันทึกโดยท่านอิบนุคุซัยมะฮ์ หะดีษที่ 2397 ด้วยสายรายงานที่ถูกต้อง) ...
ข้อความของหะดีษบทนี้ ชัดเจน! ..ไม่มีความคลุมเครือใดๆว่า การจ่ายซะกาตฟิฎเราะฮ์ของท่านอิบนุอุมัรฺ ร.ฎ. นั้น ผ่านทางเจ้าหน้าที่หรือ عَامِلٌ ที่ถูกแต่งตั้งโดยผู้นำ, .. มิใช่นำไปมอบให้กับผู้รับโดยตรงแต่ประการใด ...
สรุปแล้ว การจ่ายซะกาตฟิฏเราะฮ์ตามซุนนะฮ์ .. ไม่ว่าในสมัยที่ท่านรอซู้ลุลลอฮ์ ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะซัลลัมยังมีชีวิตอยู่ หรือในสมัยของคอลีฟะฮ์หลังจากท่านรอซู้ล ฯ สิ้นชีพไปแล้ว ล้วนผ่านทางเจ้าหน้าที่ (عَامِلٌ)ที่ถูกแต่งตั้งมาทั้งสิ้น ซึ่งก็เป็นหน้าที่ของมุสลิมที่มีอีหม่านทุกคนจะต้องให้ความร่วมมือกับผู้นำของตนในเรื่องดังกล่าว ...
แต่ทั้งนี้และทั้งนั้น ในกรณีที่ไม่มีการแต่งตั้งเจ้าหน้าที่เก็บรวบรวมซะกาต ผู้จ่ายซะกาตก็มีสิทธิที่จะนำซะกาต ไปมอบให้แก่ ผู้ที่มีสิทธิรับซะกาตได้ด้วยตนเอง เช่นเดียวกัน ...
วัลลอฮุ อะอฺลัม
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น